Tabletten van Vindolanda
Vindolanda is een Romeins fort en een burgernederzetting in Engeland (Northumbria) bij de muur van Hadrianus. Vindolanda was gelegen aan de 'Stanegate' (Oudengels: steenweg), de militaire weg die langs de muur van Hadrianus liep. Deze weg was aangelegd in opdracht van keizer Trajanus.
Tabletten van Vindolanda
De bodem in Vindolanda is deels anaeroob, zodat alledaagse voorwerpen die elders allang zouden zijn vergaan, uitstekend bewaard zijn gebleven, niet alleen metaal en hout maar ook leer, textiel. De meest spectaculaire vondst is echter een groot aantal houten plankjes van ongeveer 1 millimeter dik, de Tabletten van Vindolanda, waarop de inkt, en daarmee de originele teksten min of meer bewaard zijn gebleven.
Alledaags leven in Vindolanda
De uitzonderlijke weelde aan vondsten biedt een intieme inkijk in het alledaagse leven aan de noordelijke grens van het rijk. Niet alleen de alledaagse besognes van het garnizoen zoals rapporten en presentielijsten, maar ook Claudia Severa die Sulpicia Lepidina voor haar verjaardag uitnodigt.
Uit presentielijsten blijkt dat ziekte, en vooral oogontstekingen een probleem vormden, dat manschappen werden ingezet als lijfwacht van de gouverneur, escorte van belangrijke personen, ordonnans en ordehandhaver. De manschappen gebruiken Brittunculus ("Britje") als pejoratief voor de lokale bevolking. Ziekte, en met name oogontstekingen kwamen meer voor dan verwondingen.
De handel floreert: uit een van de best bewaarde brieven blijkt dat er op tamelijk grote schaal in graan, huiden en pezen werd gehandeld, die per karrum (vierwielige wagen) werden vervoerd en gingen grote bedragen (500 denarii) over de tafel.
Correspondentie van Flavius Cerialis
De correspondentie van Flavius Cerialis, praefectus van de cohors VIIII batavorum verdient bijzondere vermelding. Waarschijnlijk werd een poging gedaan om de zesenzestig tabletten te verbranden bij het vertrek van de afdeling naar Pannonië(?) maar zijn ze door de regen voor vernietiging behoed.
De meeste teksten getuigen van de alledaagse bezigheden van de eenheid. Verder zijn er onder meer verzoeken om verlof of het terugbrengen van deserteurs, waaruit blijkt dat Flavius Cerialis goede connecties had met de gouverneur van Brittannië en met zijn collega's, en dat hij invloedrijk genoeg werd geacht om hem aanbevelingsbrieven voor anderen te sturen. Ook handelde hij klachten af van handelaren die door zijn manschappen mishandeld zijn en zich tevergeefs tot de centurio's gewend hebben.
Steno
Uit Vindolanda zijn ook de enige voorbeelden van romeins steno bekend. De uitvinding ervan wordt algemeen toegeschreven aan Tiro, vrijgelatene van Cicero, maar de oudste, bewaard gebleven voorbeelden dateren uit de zesde en zevende eeuw. Hoe deze vormen gerelateerd zijn aan de in Vindolanda tabletten, is echter onbekend. Het gebruikte systeem is nog niet ontcijferd, dus de inhoud blijft onbekend. Wel is het gebruik van steno in het leger ook uit andere bronnen bekend.