Monotype

Monotype Imaging, Inc. is een bedrijf dat zich bezighoudt met drukken en het ontwerpen van lettertypes. Het bedrijf is verantwoordelijk voor een aantal belangrijke ontwikkelingen in de moderne druktechniek. Het bedrijf is de opvolger van Lanston Monotype in Philadelphia Amerika, en The Monotype Corporation Limited in Salfords in de United Kingdom. Deze twee bedrijven hebben in de jaren 1897 tot in de zeventiger jaren van de 20e eeuw zeer vele lettertypen ontwikkeld waaronder bijvoorbeeld de "Times New Roman" en ook veel oude lettertypen onder de aandacht gebracht, zoals belangrijke "revivals" van "Garamond", "Baskerville", "Dante", "Pastonchi" en vele anderen.

Lanstons belangrijkste bijdragen was de ontwikkeling van de Monotype zetmachine waardoor het mogelijk werd een tekst te gieten in losse loden letter compleet uitgevuld. Waarna het zeer wel mogelijk was de tekst te corrigeren en aan te passen als het nodig was, door foute letters te verwijderen en te vervangen door nieuwe losse letters. Zonder dat er een of meerdere hele regels uit het zetsel dienden te worden gehaald, zoals bij een "Linotype-zetsel" nodig zou zijn.

Na de "hete-lood-tijd", toen de drukkerijen omschakelden naar offset en computers, gingen de rechten op de letterontwerpen van de Engelse ontwerpen over naar Monotype Imaging, Inc. De rechten op de ontwerpen van de Linotype-letterontwerpen werden uiteindelijk ook door deze maatschappij verworven.

Monotype zetmachine

De Monotype werd uitgevonden door Tolbert Lanston. De eerste bruikbare Monotype-machines kwamen in 1887 in de Verenigde Staten in productie.

Al een paar jaar later maakt Monotype de oversteek naar Engeland. Er wordt een fabriek gestart in Salfords, nabij Londen. De productie wordt daar opgezet, eerst geheel naar Amerikaans model. Later wordt deze tak geheel zelfstandig. Lanston-Monotype neemt de markt in Noord- en Zuid-Amerika voor zijn rekening. De Engelsen bedienen de "rest" van de wereld.

De Monotype is een zetmachine. De Monotype bestaat uit twee apparaten. Op het toetsenbord van het keyboard wordt de tekst ingevoerd. De lettertekens worden op een ponsband gecodeerd.

Deze machine is zeer uitgebreid: het heeft zeven maal een volledig "QWERTY"-toetsenbord en daarnaast nog extra functie-toetsen voor diverse functies, die een platte uitvulling van de regels mogelijk maken.

De zetsel-gietmachine is een automaat, die wordt bestuurd door deze ponsband. Het matrijzenraam in de zetsel-gietmachine wordt telkens in een andere stand gebracht, waarna een loden letter wordt gegoten van de matrijs, die boven de gietvorm is gebracht. De losse letters en spaties worden automatisch tot een regel samengevoegd. De dikte van de letters en spaties kunnen door een ingenieus systeem van wiggen en correctie-wiggen met een nauwkeurigheid van 2000 dpi worden aangepast. Daarmee was de machine in staat perfect "uitgevulde" regels te produceren.

De Monotype werd vooral gebruikt voor het zetten van tekst van boeken. Zetmachines leverden een grote tijdsbesparing op in vergelijking met het handmatige letterzetten. Bovendien werd telkens nieuwe letters gegoten, zodat geen slijtage ontstond zoals bij handletters.

Grotere corpsen, tot 36 punt, kon in letter-verband worden gegoten op speciaal daarvoor ingerichte "large-composition-machines". Daarnaast was er ook nog de "super-caster" of "Supra". Die machine kan losse letters gieten, in alle corpsen tot maximaal 72 punt Pica. Verder werd deze machine ook gebruikt om spaties, cliché-wit, letter-wit of "furniture" te gieten. Alles voor hand-zetsel.

Voor de landen op het "continent" van Europa werden afwijkende gietvormen in Didot-maten en zelfs in Fournier-maten geproduceerd, en diverse letter-hoogten, die buiten de Angelsaksische landen gebruikt worden.

De matrijzen voor de zetsel-gietmachine kunnen niet worden gegoten op de Supra met een Supra- of "display"-gietvorm, omdat het beeld in Supra-matrijzen minder diep is ingeslagen.

Weinig bekend is het feit, dat Monotype nog een aantal andere machines heeft geproduceerd, naast de "Super-Caster" was er ook de "Thompson-caster". Beide machines werden gebruikt om losse letter te gieten vooral voor de grotere corpsen.

Verder ontwikkelde Monotype nog vele andere machines die voor fotografisch zetsel en de offset-drukkerij gebruikt werden.

Organisatie binnen de drukkerij

Zetten en gieten gebeurt over het algemeen in verschillende ruimten. Daarbij moet worden aangetekend, dat het "zetten" of uittikken van de banden zeer veel meer tijd kostte dan het gieten zelf. Er waren bijna drie "keyboards" nodig, om een zetsel-gietmachine aan het werk te houden. Een gieter had daarbij de zorg voor twee of zelfs drie machines in vol bedrijf. Dat waren automaten, die door papier-banden gestuurd de uiteindelijke productie leverden.

Een zetsel-gietmachine is een lawaai-machine, waarboven de gietvorm-olie, die in het vloeibare lood druipt en daar verbrandt, nog extra bijdraagt aan een weinig arbeids-vriendelijke omgeving. Reden genoeg om te zorgen dat de gietmachines in een afgeschermde ruimte werden geplaatst. Gehoorbescherming was niet in de mode.

Bij storingen aan een van de machines, werd deze stil gezet, de machine-operator was in het algemeen niet toegestaan om serieuze storingen zelf te verhelpen. Daarvoor miste een productie-gieter ook de ervaring. Zeker in grote bedrijven was dit het geval. Reparatie van machines en het onderhoud van de gietvormen was het werk van de voorman of een andere specialist in het bedrijf.

De keyboard-operators waren bijgevolg altijd veruit in de meerderheid in een bedrijf. Dat was schoon en meer "intellectueel" getint werk, dat veel hoger gewaardeerd werd dan het "vieze" gieten.

Verschillen tussen Amerika en Engeland

Het beeld van de letter is in Amerikaanse matrijzen .0020 inch minder diep vergeleken met de Engelse matrijzen. Een vrij effectieve manier om de markt te verdelen: Lanston-Monotype hield de markt van Amerika en Canada, de Monotype-Corporation in de United Kingdom bediende de "rest" van de wereld. Voor de vele klanten in Azië en heeft deze firma ook zeer vele lettertypen ontworpen voor niet-Latijnse lettertypen, zoals bijvoorbeeld: Hebreeuws, Arabisch, Thais, Cyrillisch, Javaans en nog vele anderen.

Amerikaanse lettertypen hebben over het algemeen een andere ontwerper en een totaal ander voorkomen dan de lettertypen die in Engeland werden ontwikkeld.