Header
Stichting Lettergieten 1983

Stichting Lettergieten 1983 - Westzaan

Laat de machines draaien




De Stichting Lettergieten 1983 beheert een museumwerkplaats in Westzaan. Daar wordt het lettergieten nog actief uitgeoefend, ook al is die techniek ‘niet meer van deze tijd’. De werkplaats heeft matrijzen (gietmallen) voor het gieten van loden letters meer dan tachtig lettertypen en beschikt over een groot assortiment aan ornamenten. De werkplaats is onder meer leverancier voor handboekbinders en boekdrukkers en hobbyisten.

Wat gebeurt er zo al

Hoofdzaak: we beheren een collectie Monotype machines en matrijzen - en dat omvat heel wat.

  • het archiveren van de collectie matrijzen;
  • het onderhouden van de machines;
  • het in stand houden van industrieel erfgoed;
  • het tonen van het oude ambacht;
  • het leveren van loden letters en ornamenten;
  • het stimuleren van boekdruk.

We zijn druk met ons 30-jarig jubileum.

spatje

Ter gelegenheid van het 30-jarig bestaan heeft de Stichting Lettergieten een nieuw ornament laten ontwerpen van 24 pt.

De ontwerper is Kees Streefkerk, docent beeldende kunst en vormgeving aan de Academie voor Beeldende Vorming van de Amsterdamse Hogeschool voor de kunsten. Op de gieterij noemen we dit ornament het ‘streefkerkje’ of het ‘spatje’. Er zijn van het ontwerp twee versies: de afgebeelde originele versie en een gespiegelde.

In samenwerking met Drukwerk in de Marge organiseert de Stichting ook een Loodkalender. Deelnemers aan de kalender voor 2014 hebben een aantal spatjes gekregen om die in hun drukwerkbijdrage te verwerken.

Op dit moment:

  • gieten we kasten letter voor het Grafisch Museum Meppel;
  • drukken we met de Horley, een weinig gebruikt lettertype in onze collectie;
  • proberen we ligaturen en swash-letters uit van de Garamond cursief (niet eerder gegoten);
  • ordenen we onze drukwerkplaats (een zaak van aanhoudende zorg);
  • knappen we de entree op voor de open dag op 11 mei
  • en gieten we ‘nazorg’ voor enkele klanten: Romulus en Perpetua

En wat we nog willen is niet minder:

  • het gebouw verbeteren;
  • losse ornamenten indelen;
  • drukkers activeren;
  • de loden letter toekomst geven.

En dat allemaal door vrijwilligers die voor u klaar staan:
Luuk, Ronald, Jaap, Lodewijk, Jan, Martin, Alex, Ruud, Jolanda

Werkplaats

Sinds 1986 is de werkplaats van de Stichting Lettergieten 1983 gevestigd in een voormalig schoolgebouw in Westzaan.

In de werkplaats staan twee authentieke Monotype zetmachines. Daarmee gieten de medewerkers letters in tekstverband (regels losse letters die samen een tekst vormen). De bezoeker ziet ook twee Supra gietmachines voor de vervaardiging van losse letters (voor de handzetter) en ornamenten. Medewerkers gieten hierop ‘kasten’ of ‘BB-polissen’ voor boekdrukkers, boekbinders en vrijetijddrukkers.

Achter twee toetsenborden zitten de ‘tikkers’, vrijwilligers die ‘rolletjes’ maken voor de zetselgietmachine. De rolletjes zijn een soort draaiorgelboekjes: de gaatjes in het papier geven aan welke letter er gegoten moet worden, zoals de gaatjes in het orgelboek aangeven welke orgelpijp er bespeeld moeten worden.

Veel materiaal is in gebruik (loden letters, zethaken), hulpmiddelen (galeien, elsen, ‘lettermoordenaars’) en machines (toetsenborden, gietmachines, drukpersen). Vroeger werd al dat spul gebruikt in een drukkerij.

De trots van de Stichting is de grote collectie matrijzen voor het gieten van de loden drukletters en ornamenten. Deze collectie is wellicht de meest complete ter wereld. Dankzij een systeem van adoptie en bruikleen kan het museum beschikken over een groot assortiment van lettertypen in tal van corpsen. Namen als Garamond, Baskerville, Bembo, Bodoni, Cochin, Gill Sans Serif, Horley, Perpetua, Times New Roman en vele anderen vertegenwoordigen een rijke historie van lettervormgeving.

In de werkplaats wordt het oude ambacht van lettergieten dus niet alleen getoond, maar ook actief beoefend. De werkplaats beschikt over matrijzen voor meer dan tachtig lettertypen. Ook biedt de werkplaats een groot assortiment ornamenten.

De laatste jaren komen meer en meer enthousiaste jongeren, jeugdige ontwerpers, prijswinnende dichters, ervaren keramisten en makers van miniatuurboeken naar deze werkplaats. Het is dan ook een bron van inspiratie!

Foto's Jan Terra