Trinité

Trinité is de naam van een schreeflettertype dat door Bram de Does tussen 1979 en 1982 werd ontworpen.

Geschiedenis

Trinité werd in eerste instantie ontworpen voor het fotozet-procedé. In 1978 verving de drukkerij Joh. Enschedé en Zonen hun fotozet-machines (met machines van zetmachinefabrikant Autologic), waarmee ze de letter Romanée van Jan van Krimpen, die alleen als loden letter bestond, wilden gebruiken. Het bedrijf raadpleegde hiervoor Bram de Does. Hij vreesde echter dat Romanée zijn karakter zou verliezen in de vertaling van loodletter naar filmnegatief, met name omdat Romanée bestond uit een specifiek gesneden versie voor elke puntgrootte, een aanpak die niet mogelijk was voor fotozetsel. Een fotografisch gezette Romanée, gedrukt met offset zou bovendien de harmonie van de hoogdrukversie niet kunnen evenaren. Het leek De Does een beter idee om een nieuwe letter speciaal voor deze nieuwe technologie te laten ontwikkelen. Alhoewel het niet zijn bedoeling was, want hij had nog nooit een lettertype ontworpen, vroeg Enschedé of hij deze nieuwe letter wilde ontwerpen.

Kenmerken

De naam 'Trinite' verwijst naar het feit dat de letter-familie bestaat uit drie varianten, elk met verschillende lengtes van de stokken en staarten. Om het lettertype te kunnen ontwerpen, heeft De Does eerst onderzocht hoe hij de harmonie van een pagina tekst kon verhogen en de leesbaarheid kon bevorderen. Hij stelde vervolgens een lijst met ontwerp-principes samen waarmee hij het ideale tekstlettertype kon ontwerpen. Deze beginselen zijn onderverdeeld in vier categorieën (welke volgens hem toepasbaar waren op alles wat de mens produceert); doelmatigheid voor de gebruiker (leesbaarheid in het geval van lettertypen), harmonie (voor esthetische redenen), praktische economische toepasbaarheid voor de fabrikant (de letteruitgeverij en typograaf) en tenslotte originaliteit. De Does was van mening dat de harmonie op de pagina het sterkste was geweest op de incunabelen uit de vroege Renaissance, want deze bezaten een evenwichtiger en regelmatiger tekst-beeld. Hij identificeerde meerdere factoren die volgens hem bijdragen aan deze indruk; onder andere het feit dat de letters heel licht schuin staan, en dat de schreven aan de rechterkant van de letters langer zijn dan aan de linkerkant, die de ogen als het ware horizontaal en naar rechts over de regels begeleiden. Daarom besloot hij vele van deze kenmerken ook in Trinité toe te passen. Zo hellen alle letters gemiddeld 1 graad naar rechts, hebben ze stevige asymmetrische, kalligrafisch gevormde schreven en zijn de rechte delen licht gewelfd (er is geen enkele rechte lijn). Al met al was de letter volgens De Does 'functioneel swingend' en 'systematisch slordig'. Ook al werden sommige van deze technieken al toegepast in de Renaissance, ze waren nog niet of nauwelijks terug te vinden in moderne letters. Het opnieuw toepassen van deze technieken, beschouwde De Does als historische originaliteit. Opvallend is dat het font geen kerning bevat omdat de letters zodanig zijn ontworpen dat dit niet noodzakelijk is. Ligaturen ontbreken eveneens, omdat die automatisch worden gevormd wanneer letters elkaar overlappen.

Het lettertype bestaat uit Roman Wide, Roman Condensed, Italic, Medium Wide, Medium Condensed, Medium Italic en Bold, elk in drie varianten waarbij de stokken en staarten in lengte verschillen. De italics hebben nog een vierde variant, een swash italic met sierlijke vormen. Verder zijn er kleinkapitalen, uithangende cijfers, tabelcijfers en enkele speciale tekens in een zogenaamde Pi font beschikbaar.

Digitale Trinité

Al vroeg in de jaren tachtig wilde Autologic een bitmap-versie van Trinité vervaardigen, wat echter nooit doorgegaan is. Het lettertype genoot pas echt grote populariteit toen het werd uitgegeven in PostScript formaat. Enschedé schakelde in 1987 over op Linotronic zetmachines, en hielden alleen vanwege de Trinité de oude Autologic machines aan. Aangezien de letter voor Enschedé een belangrijke aanwinst was, gaf het bestuur begin jaren negentig Peter Matthias Noordzij de opdracht om de Trinité met het programma Ikarus M te digitaliseren. De letter wordt gedistribueerd via The Enschedé Font Foundry (TEFF), de letteruitgeverij die in 1991 door Noordzij werd opgericht. De Does zijn tweede letterontwerp, Lexicon, wordt ook door TEFF verkocht. De Does schreef een essay over de achtergrond van de lettertypen Romanée en Trinité, genaamd: Romanée en Trinité: Historisch origineel en systematisch slordig. In 1991 ontving De Does voor zijn ontwerp de H.N. Werkmanprijs.