Aldus Manutius

Aldus Manutius (de Oude) (de Latijnse vorm van Aldo Manuzio, geboren als Teobaldo Mannucci) (Sermoneta, 1449 - Venetië, 5 februari 1515) was een Venetiaans humanistisch grammaticus en drukker.

Manutius is voornamelijk bekend voor zijn werk ter ontwikkeling van een gestandaardiseerd interpunctiestelsel. De ontwikkeling van de puntkomma en de verdere ontwikkeling van de komma worden aan hem toegeschreven, evenals de uitvinding van het cursief schrift. Mede door deze ontwikkelingen, verschoof de functie van interpunctie. Waar het eerst een middel was geweest om de lezer te helpen een tekst luidop te lezen, werd het steeds meer een hulpmiddel bij het stil lezen en bevorderde het tegelijkertijd het begrip.

Aan de wieg van de boekdrukkunst is de gotische letter toonaangevend. Gutenberg kwam uit het Duitse rijk, vandaar. Francesco Griffo snijdt voor Manutius twee nieuwe lettertypen, de humanistische minuskel ofwel de roman (romeinletter) en de cursieve letter. De roman vormt de basis voor onze moderne New Times Roman.

In 1495 stichtte Aldus Manutius in Venetië een drukkerij, waarbij hij zich liet omringen door een menigte Griekse geleerden en letterzetters. Het was zijn grootste ambitie om het geschreven erfgoed van het oude Griekenland te redden van de ondergang door het in gedrukte vorm uit te brengen. Daarom publiceerde hij vooral klassieke werken van Griekse en Romeinse auteurs, al rolde er af en toe ook werk van tijdgenoten van de persen. De kwaliteit van zijn drukwerk lag al zeer hoog in een periode toen de boekdrukkunst nog in zijn kinderschoenen stond. Vaak bracht hij zijn boeken uit in het kleinere octavoformaat zodat zijn kopers ze gemakkelijk mee op reis konden nemen. In 1499 drukte Manutius het bizarre boek Hypnerotomachia Poliphili (liefdesstrijd in een droom).

Voor een groter publiek

Manutius betekenis voor de ontwikkeling en groei van het humanisme is van onschatbare waarde geweest. Door de boekdrukkunst en met name een uitgeverij als die van Manutius in Venetië, zijn de humanistische waarden en idealen voor een groter publiek toegankelijk geworden. Op zoek naar de waarheid en terug naar de Griekse en Romeinse bronnen. De waarheid op basis van het gezag van autoriteiten - kerkelijke en wereldlijke - heeft definitief afgedaan. In plaats daarvan worden de bronnen uit de Oudheid, de Middeleeuwen en het vigerende humanisme tekstkritisch onderzocht en geïnterpreteerd.

Erasmus

Tijdens zijn Italiëreis van 1506 tot 1509 verbleef Erasmus gedurende enige tijd bij Manutius in de dogestad. Erasmus noemt Aldus de verdediger van de schone letteren. Ze houden ook later contact met elkaar via brieven. Erasmus was enthousiast over de octavo en op Aldus' mooie lettertypen: "...die allerfraaiste lettertjes, vooral die hele kleintjes". Niet uit artistieke voorkeur maar om hun leesbaarheid en handigheid. Daarom laat Erasmus zijn vertaling van Euripides en zijn beroemde Adagia door Aldus drukken.

Het werk van Aldus Manutius werd na zijn dood voortgezet door zijn zoon Paolo en later door zijn kleinzoon Aldus Manutius de Jonge.

Progetto Manuzio

Manutius naam is de inspiratie voor Progetto Manuzio, een Italiaans vrije tekst project vergelijkbaar met het Project Gutenberg.